تاثیر مکانیزم ماشه بر بازار مسکن
تاثیر مکانیزم ماشه بر بازار مسکن
مکانیزم ماشه (Snap-back Mechanism) به عنوان یکی از ابزارهای حقوقی توافق برجام و قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل، در صورت فعال‌سازی، امکان بازگشت خودکار تحریم‌های پیشین علیه ایران را بدون نیاز به رأی‌گیری جدید در شورای امنیت فراهم می‌کند.
در شرایط کنونی که احتمال فعال‌سازی این مکانیزم افزایش یافته است، بررسی تأثیرات آن بر بخش‌های مختلف اقتصادی از جمله بازار مسکن که یکی از بخش‌های مهم و اشتغال زای اقتصاد ایران محسوب می‌شود، حائز اهمیت است.
در این مقاله از املاک آرکاد به تحلیل تأثیرات مستقیم و غیرمستقیم فعال‌سازی مکانیزم ماشه بر بازار مسکن ایران می‌پردازیم.
وضعیت کنونی بازار مسکن ایران
بازار مسکن ایران در سال‌های اخیر با رکود عمیق مواجه بوده است.
به گزارش رئیس اتحادیه مشاوران املاک، این بازار از حدود دو سال قبل به دلیل نبود تقاضای مؤثر در فاز رکود قرار گرفته است.
آمارها نشان می‌دهد که قیمت‌های پیشنهادی مسکن در یک سال گذشته تنها ۶.۱ درصد رشد داشته‌اند، در حالی که نرخ تورم عمومی به ۳۶ درصد رسیده است.
این امر نشان می‌دهد که بازار مسکن پایین‌تر از تورم عمومی حرکت کرده است .
تأثیرات مستقیم مکانیزم ماشه بر بازار مسکن
بازار مسکن همواره یکی از مهم‌ترین بخش‌های اقتصادی کشور بوده که تحت تأثیر عوامل مختلف داخلی و خارجی قرار می‌گیرد.
در سال‌های اخیر بحث مکانیزم ماشه به‌عنوان یکی از موضوعات داغ سیاسی و اقتصادی مطرح شده و بسیاری از کارشناسان به دنبال بررسی اثرات احتمالی آن بر بخش‌های مختلف اقتصاد، از جمله بازار مسکن هستند.
اگرچه این مکانیزم بیشتر جنبه بین‌المللی دارد، اما نمی‌توان نقش آن را در ایجاد فضای روانی در بازار داخلی نادیده گرفت. پرسش اصلی این است که آیا فعال‌سازی مکانیزم ماشه می‌تواند مستقیماً بر قیمت و معاملات بازار مسکن اثر بگذارد یا تنها تأثیرات روانی و غیرمستقیم خواهد داشت؟
عدم تأثیرگذاری مستقیم
اکثر کارشناسان اقتصادی بر این باورند که فعال‌سازی مکانیزم ماشه تأثیر مستقیم و فوری بر بازار مسکن نخواهد داشت.
دلیل این امر، داخلی بودن تولید کالای مسکن و وابسته نبودن آن به واردات است. به گفته مجید گودرزی، کارشناس بازار مسکن، "بخش مسکن به هیچ وجه ارتباطی با خارج از کشور ندارد و بیشتر داده‌ها و نهادهای این بخش به داخل کشور مربوط می‌شوند" . کیانوش گودرزی، رئیس اتحادیه مشاوران املاک نیز تأکید می‌کند که "متغیرهای سیاسی و بین‌المللی هیچ تأثیری در رونق یا رکود بازار مسکن ندارد".
تأثیر روانی بر تصمیم‌گیری فعالان بازار
اگرچه تأثیرات مستقیم محدود است، اما جو روانی ناشی از فعال‌سازی مکانیزم ماشه می‌تواند بر تصمیم‌گیری‌های سرمایه‌گذاران و مصرف‌کنندگان تأثیر بگذارد. مجید گودرزی معتقد است که "بازار مسکن ممکن است از جو روانی جامعه آسیب ببیند" .
این جو روانی می‌تواند منجر به احتیاط بیشتر خریداران و کاهش بیشتر معاملات شود.
تأثیرات غیرمستقیم مکانیزم ماشه بر بازار مسکن
اگرچه مکانیزم ماشه به‌طور مستقیم بر بازار مسکن اثر فوری ندارد، اما پیامدهای غیرمستقیم آن می‌تواند بخش‌های مختلف این بازار را تحت فشار قرار دهد.
از آنجا که اقتصاد کلان کشور همواره با بازار مسکن ارتباط تنگاتنگی دارد، هرگونه تنش سیاسی و اقتصادی می‌تواند به‌صورت غیرمستقیم بر روند ساخت‌وساز، جریان سرمایه‌گذاری و حتی قیمت‌ها تأثیر بگذارد.
فعال‌سازی مکانیزم ماشه با ایجاد نااطمینانی اقتصادی، تغییر مسیر سرمایه‌ها و فشار بر نرخ ارز و تورم، شرایط بازار مسکن را پیچیده‌تر کرده و رکود موجود را عمیق‌تر می‌سازد. بررسی این اثرات غیرمستقیم می‌تواند دید روشن‌تری از آینده این بازار برای سیاست‌گذاران و فعالان اقتصادی فراهم کند.
تشدید رکود در بخش ساخت‌وساز
فعال‌سازی مکانیزم ماشه از طریق تأثیر بر بخش‌های کلان اقتصادی، می‌تواند رکود موجود در بخش ساخت‌وساز را تشدید کند.
فردین یزدانی، کارشناس اقتصادی اشاره می‌کند که "ساخت‌وساز طی چند سال اخیر روند مناسبی نداشته است؛ در سال گذشته روند آن منفی بود و امسال نیز نسبت به سال قبل منفی ارزیابی می‌شود" . با فعال‌سازی مکانیزم ماشه، این روند نزولی احتمالاً تداوم خواهد یافت.
انتقال سرمایه به بازارهای موازی
با فعال‌سازی مکانیزم ماشه، احتمال افزایش نااطمینانی اقتصادی وجود دارد که می‌تواند به انتقال سرمایه از بازار مسکن به بازارهای موازی مانند طلا و ارز منجر شود. وحید شقاقی‌شهری، کارشناس اقتصادی خاطرنشان می‌کند که "این وضعیت بیشتر به نفع بازار ارز و طلا تمام خواهد شد" .
مجید گودرزی نیز به این موضوع اشاره می‌کند که "نوسان‌گیرها و سرمایه‌گذاران حرفهای به راحتی به سمت بازارهای موازی مانند طلا که بیش از ۱۵۰ درصد در یک سال گذشته رشد داشته‌اند، رفته‌اند" .
تأثیر از مسیر نرخ ارز و تورم
فعال‌سازی مکانیزم ماشه می‌تواند از مسیر تشدید تحریم‌ها و افزایش نرخ ارز، بر هزینه‌های ساخت‌وساز تأثیر بگذارد.
با این حال، به گفته کارشناسان، این تأثیر بر واحدهای آماده مسکن محدود خواهد بود، زیرا تقاضای مؤثر توانایی واکنش به این افزایش هزینه‌ها را ندارد . در میان‌مدت، ممکن است تشدید بحران موجب افزایش نسبی قیمت‌های معاملاتی مسکن شود، اما این رشد فراتر از نرخ تورم نخواهد بود .
چشم‌انداز آینده بازار مسکن
به نظر می‌رسد در کوتاه‌مدت، بازار مسکن با تداوم رکود مواجه خواهد بود. کیانوش گودرزی پیش‌بینی می‌کند که "دست کم تا پایان سال جاری با یک بازار با ثبات مواجه باشیم" . البته این ثبات به معنای رونق بازار نیست، بلکه به معنای تداوم رکود فعلی است.
بسیاری از کارشناسان بر این باورند که سیاست‌های داخلی تأثیر بسیار بیشتری نسبت به متغیرهای خارجی مانند مکانیزم ماشه بر بازار مسکن دارند. مجید گودرزی تصریح می‌کند که "سیاست‌های نادرست دولت در حوزه مسکن" عامل اصلی مشکلات این بازار است . وحید شقاقی‌شهری نیز معتقد است که "ریشه‌های داخلی ضعف اقتصاد ایران" نقش تعیین‌کننده‌ای در وضعیت اقتصادی دارند .
بررسی تاثیر مکانیزم ماشه بر بازار مسکن
با بررسی نظرات کارشناسان مختلف می‌توان نتیجه گرفت که فعال‌سازی مکانیزم ماشه تأثیر مستقیم و چشمگیری بر بازار مسکن ایران نخواهد داشت، امااز طریق تأثیرات غیرمستقیم می‌تواند رکود موجود در این بازار را تشدید کند.
مهم‌ترین تأثیرات غیرمستقیم شامل تشدید رکود در بخش ساخت‌وساز، انتقال سرمایه به بازارهای موازی و تأثیر از مسیر نرخ ارز و تورم است.
در شرایط کنونی، به نظر می‌رسد که عوامل داخلی از جمله سیاست‌های اقتصادی دولت، وجود تقاضای مؤثر و ثبات اقتصادی داخلی، تأثیر بسیار بیشتری بر روند بازار مسکن داشته باشند تا متغیرهای خارجی مانند فعال‌سازی مکانیزم ماشه. بنابراین، به جای تمرکز صرف بر تحولات خارجی، باید به اصلاح سیاست‌های داخلی حوزه مسکن و اقتصاد کلان توجه شود تا زمینه برای خروج این بازار از رکود فراهم گردد.
برای سرمایه‌گذاران در بازار مسکن، توصیه می‌شود که در شرایط کنونی بیشتر بر مبانی داخلی بازار و عوامل مؤثر بر تقاضای واقعی تمرکز کنند تا تحولات سیاسی و بین‌المللی که تأثیر محدودی بر این بازار دارند.